ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΟΡΑΣΗΣ

Οι διαταραχές της όρασης εκτείνονται από τις περιπτώσεις πλήρους τύφλωσης μέχρι και καταστάσεις που επηρεάζουν τη μερική όραση, όπως η «όραση δίκην τηλεσκοπίου» (σαν να βλέπει μέσα από σωλήνα), η διπλή και θολή όραση και η αχρωματοψία. Μερικά άτομα ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν διαταραχές της όρασης σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, να δυσκολεύονται στην εκτίμηση της ταχύτητας και της απόστασης, ή να αισθάνονται επώδυνο ερεθισμό στα μάτια εξαιτίας της φωτεινότητας. Μόνο το 18% περίπου των ατόμων με διαταραχές της όρασης κατατάσσονται στους ολοκληρωτικά τυφλούς, και οι περισσότεροι από αυτούς μπορούν να διακρίνουν το φως από το σκοτάδι. Ορισμένα άτομα γεννιούνται με διαταραχές της όρασης, ενώ σε άλλα τα προβλήματα αυτά είναι αποτέλεσμα ασθένειας ή ατυχήματος, και αυτό επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα προσεγγίζουν το πρόβλημά τους. Επειδή ένα μεγάλο μέρος πληροφοριών στα περισσότερα προγράμματα σπουδών παρουσιάζεται με τη χρήση οπτικών μέσων, ο σπουδαστής με διαταραχές της όρασης έχει από ακαδημαϊκή άποψη σημαντικό μειονέκτημα σε σχέση με τους υπόλοιπους σπουδαστές..

Οι δυσκολίες μπορεί να σχετίζονται με:
Την πρόσβαση των σπουδαστών στο εκπαιδευτικό υλικό– διαφάνειες, έντυπο υλικό, διαγράμματα, πρακτική παρατήρηση, υλικό που βρίσκεται στο διαδίκτυο, κ.λπ.
Τη χρήση της βιβλιοθήκης – εύρεση, συλλογή και επιστροφή βιβλίων.
Τη σύνταξη σημειώσεων από τις διαλέξεις.
Την πρακτική ή εργαστηριακή άσκηση και τις εκπαιδευτικές επισκέψεις – καταγραφή παρατηρήσεων.
Τη μετακίνηση προς, από και εντός του πανεπιστημίου.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι υποστήριξης των σπουδαστών με διαταραχές της όρασης κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στο πανεπιστήμιο. Μερικοί από αυτούς είναι οι ακόλουθοι:

Υλική και τεχνολογική υποστήριξη
Μεγάλοι χαρακτήρες γραμμάτων είναι αυτοί που έχουν μέγεθος τουλάχιστον 14 στιγμές και αποτελούν έναν από τους πιο απλούς τρόπους υποστήριξης της δυνατότητας πρόσβασης των σπουδαστών με διαταραχές της όρασης στις πληροφορίες. Μια έρευνα που διεξήχθη από το Βασιλικό Εθνικό Ινστιτούτο για τους τυφλούς στη Μεγάλη Βρετανία έδειξε ότι το 36% των τυφλών και το 75% των μερικώς τυφλών ατόμων είναι σε θέση να διαβάσουν άνετα κείμενα με το παραπάνω μέγεθος χαρακτήρων.
Η γραφή Βraille είναι ένα σύστημα που βασίζεται σε σειρές από προεξέχουσες τελείες που αντιπροσωπεύουν γράμματα και λέξεις. Το σύστημα ανάγνωσης Moon είναι παρόμοιο με το Braille, αλλά με προεξέχοντα σχήματα αντί για τελείες. Χρειάζεται πολύς χρόνος για να μπορέσει κάποιος να μάθει τη γραφή Braille, η οποία κυρίως χρησιμοποιείται από νεαρά άτομα με διαταραχές της όρασης παρά από αυτά που έχουν διαταραχές της όρασης εξαιτίας της μεγάλης ηλικίας τους. Αν και ο πραγματικός αριθμός όσων κάνουν χρήση της γραφής Braille είναι μικρός, εντούτοις αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από τυφλόκωφα άτομα. Διαγράμματα, πίνακες και άλλες οπτικές πληροφορίες μπορούν να απεικονιστούν ως διαγράμματα γραμμών που γίνονται αντιληπτά με ψηλάφηση (για διαγράμματα που αφορούν ειδικά την Ψυχολογία Λογισμικό μεγέθυνσης. Η πλειονότητα των υπολογιστών που κυκλοφορούν σήμερα έχουν κάποιο είδος λογισμικού μεγέθυνσης, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να δει κάποιος κάθε πληροφορία στην οθόνη στο επιθυμητό μέγεθος. Στην έκδοση Microsoft Office 2000, ακολουθήστε τις ενδείξεις: Programs, Accessories – Accessibility – Magnifier. Στην έκδοση Windows 95 υπάρχουν επίσης επιλογές πρόσβασης με τις οποίες μπορείς να αλλάξεις την παράγραφο, το χρώμα και το μέγεθος του κειμένου. Κυκλοφορούν επίσης και άλλα πιο εξειδικευμένα μέσα μεγέθυνσης.
Οι κάμερες CCTV μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να αυξηθεί το μέγεθος του εκτυπωμένου κειμένου στις περιπτώσεις που δεν είναι διαθέσιμο πρόγραμμα μεγέθυνσης. Οι CCTV κάμερες μπορούν να μεγεθύνουν χάρτες βιβλίων, εφημερίδων κλπ., δίχως να χρειάζεται να σαρωθούν στον υπολογιστή. Είναι επίσης χρήσιμες για την μεγέθυνση βιβλιογραφικών αναφορών από έντυπα που δεν επιτρέπεται να βγουν από τη βιβλιοθήκη.


Εξειδικευμένο λογισμικό. Λογισμικό που ενεργοποιείται με αναγνώριση φωνής χρησιμοποιείται από μερικούς σπουδαστές με διαταραχές της όρασης επιτρέποντας τους με αυτόν τον τρόπο να υπαγορεύσουν τις πληροφορίες στον υπολογιστή κι έπειτα να τις αναπαράγουν στο επιθυμητό μέσο. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί λογισμικό που να διαβάζει αυτό που ο σπουδαστής έχει ήδη γράψει (για λογισμικό σχετικά με τις σπουδές Ψυχολογίας βλ: IPDPS – Πρόγραμμα Βελτίωσης των Σπουδαστών Ψυχολογίας με Ειδικές Ανάγκες, HEFCE Strand Two Projects, Universities of York, Middlesex & Aston,http://ltsnpsy.york.ac.uk/ipdps/ipdps.asp?CurrentPageID=19, (πρόσβαση Δεκέμβριος 2006).

Κασέτες Ήχου. Οι διαλέξεις και τα σεμινάρια μπορούν να εγγραφούν σε κασέτες ήχου για να χρησιμοποιηθούν αργότερα ή για να μεταγραφούν σε κάποιο άλλο μέσο.
Πρόσβαση στις βιβλιοθήκες. Στους σπουδαστές με διαταραχές της όρασης χρειάζεται τα βιβλία να δανείζονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και να τους δίνονται δωρεάν φωτοτυπίες.

Υποστήριξη από άλλους ανθρώπους
Αναγνώστες μπορεί να μεταφέρουν το υλικό των γραπτών κειμένων σε κασέτα ήχου προκειμένου να τα ακούσουν οι σπουδαστές με διαταραχές της όρασης.
Άτομα που κρατούν σημειώσεις. Ορισμένα άτομα με διαταραχές της όρασης μπορεί να χρειαστούν ένα άτομο να κρατά σημειώσεις στις διαλέξεις. Αυτό επιτρέπει στο σπουδαστή να συγκεντρώνεται στις πληροφορίες που παρουσιάζονται προφορικά κατά την παράδοση.
Καθ’ υπαγόρευση γραφείς: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας/μία σπουδαστής/στρια ως γραφέας κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Συνήθως είναι ένας προπτυχιακός φοιτητής που προέρχεται από το αντίστοιχο τμήμα, εξοικειωμένος με το αντικείμενο σπουδών και τους όρους που χρησιμοποιούνται. Ο/η γραφέας απλά καταγράφει όσα λέει ο σπουδαστής με διαταραχές της όρασης χωρίς να τον βοηθά ή να τον συμβουλεύει.
Προγράμματα κινητικότητας. Το Συμβουλευτικό Κέντρο του Ιδρύματος μπορεί να οργανώσει προγράμματα κινητικότητας για τυφλούς σπουδαστές. Ένα ειδικά καταρτισμένο μέλος του Κέντρου καθοδηγεί τον σπουδαστή μέσα στον πανεπιστημιακό χώρο και στη γύρω περιοχή έτσι ώστε αυτός/ή να εξοικειωθεί με το χώρο. Επιπλέον, οι σπουδαστές, μπορούν να διδαχθούν διαδρομές (τόσο με τα πόδια όσο και με μέσα μαζικής μεταφοράς) από το χώρο διαμονής τους προς το Πανεπιστήμιο, καθώς και άλλες διαδρομές που είναι χρήσιμες για τις σπουδές τους.
Μη ιατρικοί βοηθοί. Αυτοί στρατολογούνται με σκοπό να υποστηρίξουν το σπουδαστή με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, μπορεί να συγκεντρώνουν και να επιστρέφουν βιβλία από τη βιβλιοθήκη για λογαριασμό του σπουδαστή, να εκτελούν διάφορες πρακτικές ασχολίες καθ’ υπόδειξή του, και γενικά να εκτελούν πρακτικές εργασίες που ο σπουδαστής δυσκολεύεται να φέρει σε πέρας εξαιτίας των προβλημάτων όρασης που αντιμετωπίζει.
Στρατηγικές διδασκαλίας – Αποτελεσματικές πρακτικές οδηγίες
Οι οδηγίες που ακολουθούν έχουν ως στόχο να καταστήσουν το υλικό και τις μεθόδους διδασκαλίας περισσότερο σε σπουδαστές με προβλήματα όρασης. Θυμηθείτε ότι η βελτίωση των συνθηκών εκπαίδευσης σπουδαστών με διαταραχές της όρασης ενδέχεται επίσης να ωφελήσει και άλλους σπουδαστές, ειδικά αυτούς με δυσλεξία.

Έντυπο Υλικό:
Συχνά είναι πολύ δύσκολο για τους σπουδαστές με προβλήματα όρασης να κατανοήσουν το γραφικό χαρακτήρα του διδάσκοντα. Σε περίπτωση διόρθωσης γραπτών χρησιμοποιείστε μαρκαδόρο του οποίου οι άκρες είναι από συμπιεσμένες ίνες μαύρου χρώματος και γράψτε καθαρά.
Μοιράστε έντυπο υλικό στο προτιμώμενο από τους σπουδαστές μέγεθος και σχήμα, για παράδειγμα στη γραφή Braille ή με μεγάλους χαρακτήρες.
Χρησιμοποιήστε δακτυλογραφημένες διαφάνειες αντί για χειρόγραφες.
Χρησιμοποιήστε ευκρινείς γραμματοσειρές, όπως Arial και Comic Sans.
Χρησιμοποιήστε γραφικούς χαρακτήρες μεγέθους 16 σημείων ή και μεγαλύτερο.
Διατηρήστε το περίγραμμα καθαρό και απλό.
Αποφύγετε κείμενα με σχήματα στο υπόβαθρο.
Η εκτύπωση σε έγχρωμο χαρτί μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με διαταραχές της όρασης να διαβάσουν πιο εύκολα. Κείμενα με μαύρους χαρακτήρες σε κίτρινο φόντο προσφέρουν τη μέγιστη αντίθεση.
Αποφύγετε τη γραφή με κόκκινο και πράσινο μελάνι.

Διαλέξεις:
Μοιράστε τις σημειώσεις πριν από την έναρξη των διαλέξεων.
Οι σημειώσεις σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται να είναι γραμμένες με τη γραφή Braille, ενώ τα διαγράμματα και οι πίνακες μπορεί να χρειαστεί να είναι σε απτική μορφή. Αυτό χρειάζεται χρόνο για να γίνει και συνεπώς το κείμενο πρέπει να γραφεί στη γραφή Braille αρκετό καιρό πριν από τη διάλεξη.
Αναλύστε οτιδήποτε καταγράφετε. Περιγράψτε τυχόν εικόνες και διαγράμματα.
Τα άτομα με διαταραχές της όρασης είναι προτιμότερο να κάθονται στις πρώτες σειρές των εδράνων.
Χρησιμοποιήστε δακτυλογραφημένες διαφάνειες αντί για χειρόγραφες.
Μιλήστε καθαρά – ο σπουδαστής ενδεχομένως να έχει ελάχιστες οπτικές ενδείξεις του υλικού που παρουσιάζετε. Συλλαβίστε κάθε νέα ή δύσκολη λέξη ή τα ονόματα.
Επιτρέψτε στους σπουδαστές να ηχογραφήσουν το μάθημα, εάν το επιθυμούν.
Δώστε τη βιβλιογραφία εκ των προτέρων, καθώς μερικοί από τους σπουδαστές μπορεί να έχουν δυσκολία πρόσβασης στη βιβλιοθήκη και να διαβάζουν με πιο αργούς ρυθμούς. Ο σχολιασμός των καταλόγων βιβλίων μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμος στους σπουδαστές με προβλήματα όρασης, για παράδειγμα, σε περίπτωση που μόνο μερικά από τα κεφάλαια των προτεινόμενων βιβλίων είναι σημαντικά.
Δώστε στους σπουδαστές υλικό, όπως βιβλιογραφία σε ηλεκτρονική μορφή αντί για αντίγραφο με τη βιβλιογραφία, προκειμένου να το προσαρμόσουν στις δικές τους ανάγκες.

Οργάνωση των Εξετάσεων:
· Αν ο σπουδαστής επιθυμεί να γίνουν κάποιες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης, αυτές θα πρέπει να τίθενται υπόψη του διδάσκοντα εκ των προτέρων. Οι εναλλακτικές μέθοδοι εξέτασης που μπορεί να χρησιμοποιηθούν περιλαμβάνουν επιπλέον χρόνο, χρήση αναγνώστη ή γραφέα, κείμενα με μεγάλους χαρακτήρες ή με γραφή Braille, χρήση επεξεργαστή κειμένου. Αυτές οι εναλλακτικές διευθετήσεις, ή ρυθμίσεις δε θα πρέπει να δίνουν ένα πλεονέκτημα στο συγκεκριμένο σπουδαστή που θα λειτουργήσει εις βάρος των υπολοίπων συμφοιτητών του, ενώ δε θα πρέπει επίσης να θέτουν σε αμφισβήτηση την εγκυρότητα της εξεταστικής διαδικασίας.

Πρακτική Εργασία και Eκπαιδευτικές Eπισκέψεις:
Ορισμένοι σπουδαστές με διαταραχές της όρασης μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν έναν βοηθό για να τους βοηθήσει να διεκπεραιώσουν την πρακτική τους εργασία, εξηγώντας, για παράδειγμα τα διαγράμματα που δεν μπορούν να δουν .
Μπορεί να χρειαστεί να γίνουν κάποιες τροποποιήσεις σχετικά με την πρακτική εργασία. Ένας σπουδαστής που τα καταφέρνει καλά σε μια διάλεξη ή σε ένα σεμινάριο ενδεχομένως να δυσκολευτεί να δουλέψει εκτός πανεπιστημίου ή σε μια βιομηχανία. Συζητήστε εναλλακτικές λύσεις με το σπουδαστή και με το Γραφείο Υποστήριξης και Καθοδήγησης πριν από την πρακτική άσκηση ή μια εκπαιδευτική επίσκεψη.
Δώστε γραπτές πληροφορίες στο σπουδαστή πριν από την εκπαιδευτική επίσκεψη. Η ύπαρξη αναλυτικού χρονοδιαγράμματος και οδηγιών θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη.
Πρέπει να εξεταστούν ζητήματα ασφαλείας – σκεφθείτε πιθανές επικίνδυνες καταστάσεις καθώς και εναλλακτικές επιλογές.

Δουλεύοντας με άτομα με διαταραχές της όρασης:
Πάντα να συστήνετε τον εαυτό σας, διότι ο σπουδαστής με διαταραχές της όρασης μπορεί να μην αναγνωρίσει τη φωνή σας.
Πείτε στον σπουδαστή πότε πρόκειται να βγείτε από την αίθουσα.
Ενημερώστε το σπουδαστή αν έχουν γίνει αλλαγές στη διαρρύθμιση του αμφιθέατρου-αίθουσας
Μην αφήνετε εμπόδια σε σημεία που μπορεί να δυσχεράνουν την μετακίνηση των ατόμων με προβλήματα όρασης.
Βεβαιωθείτε ότι ο σπουδαστής ενημερώνεται εγκαίρως για τυχόν αλλαγές στην αίθουσα όπου θα γίνει η διάλεξη. Είναι δύσκολο γι’ αυτόν να βρει την τελευταία στιγμή ένα χώρο τον οποίο δεν είναι γνωρίζει.
Μην ανησυχείτε αν χρησιμοποιήσετε φράσεις όπως π.χ. «θα σε δω αργότερα», καθώς τα περισσότερα άτομα που αντιμετωπίζουν διαταραχές της όρασης δεν προσβάλλονται από τέτοιου είδους εκφράσεις.
Μην δίνετε τροφή στους σκύλους–οδηγούς όταν φορούν περιλαίμιο πρόκειται για ζώα που βρίσκονται εν υπηρεσία.
Όταν δουλεύετε με μια ομάδα σπουδαστών στην οποία υπάρχει ένας σπουδαστής με διαταραχές της όρασης, ζητήστε από όλα τα μέλη να συστηθούν, έτσι ώστε να γνωρίζει ο εν λόγω σπουδαστής ποιοι ακριβώς βρίσκονται στο δωμάτιο.

ΠΗΓΗ://gr.scips.eu